Verrassingen
Snel een beetje…
Omdat het realistisch reproduceren in de schilderkunst pas aan het einde van de vijftiende eeuw de gewoonte wordt, zijn illustratoren van middeleeuwse manuscripten nog niet gewend of in staat om complexe scènes realistisch te reproduceren. Ze beschrijven de feiten en ideeën met behulp van de taal van de beeldmakers van de twaalfde en dertiende eeuw.
De ogenschijnlijk eenvoudige figuren in deze veertiende-eeuwse juridische tekst blijken bij nadere bestudering rijk aan betekenissen. Dit kleine stripverhaal maakt duidelijk welk onderwerp in de tekst besproken wordt. De gekruiste benen van de koning – de eerste figuur links – laat zien dat het hier om een man uit de hoogste in rang gaat en dat iedereen naar hem moet luisteren. Dat blijkt ook uit het zwaard waarmee hij naar de rechter wijst: de man met het officiële papier in zijn handen. De rechter wijst op zijn beurt naar de man die en profil is afgebeeld. Hét teken dat dit een onbetrouwbaar en laaghartige figuur is. Het geslacht van deze persoon is onduidelijk, maar het mutsje laat zien dat het om iemand gaat die van eenvoudige afkomst moet zijn. In het tweede plaatje zorgt de rechter ervoor dat de dief (opnieuw en profil) de gestolen waar teruggeeft. Ondertussen wijst de rechter voor de zekerheid richting de koning met zijn zwaard, alsof hij wil zeggen: ‘Snel een beetje, anders zwaait er wat!’
Laura van der Wijden
Voor wie meer wil weten
Men leze het afscheidscollege van J. James, hoogleraar Weefselleer aan de Universiteit van Amsterdam: “Gebarentaal van de middeleeuwen.” Nederlands Tijdschrift Geneeskunde, 137, 1993, 2662-2665. De gebarentaal van de middeleeuwen | Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (ntvg.nl)
Afbeelding
De afbeelding is afkomstig uit een Latijns juridisch geschrift uit de 14e eeuw: Arras, Bibliothèque municipale d’Arras, ms 17, fol. 148r.